مبنا و قلمرو مسوولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی درمقررات موضوعه و رویه قضایی ایران

چکیده با توجه به این که قواعد عمومی مسوولیت مدنی ، پاسخگوی حمایت موثر و تأمین مطلوب جبران خسارات قربانیان حوادث ناشی از وسایل نقلیه موتوری زمینی نبوده ، قانون بیمه اجباری و اصلاحیه آن نظام ویژه ای برای مسوولیت ناشی از این گونه وسایل و بیمه آنها به وجود آورده است . این قانون بر خلاف نظر برخی ، تنها متوجه بیمه نیست ، بلکه نظام مسوولیت مدنی خاصی را در مورد خسارات ناشی از وسایل نقلیه ایجاد کرده و همانند حقوق بسیاری از کشورهای پیشرفته ، دارنده وسیله نقلیه را مسوول جبران خسارت ناشی از حوادث روی داده «در اثر» آن معرفی و او را به بیمه کردن این مسوولیت خود مکلف کرده است و کافی است که ثابت شود شخص به هنگام وقوع حادثه زیان بار ، دارنده وسیله دخیل در حادثه بوده و اوضاع و احوال نشان دهدکه آن وسیله در ایجاد ضرر نقش انفعالی نداشته و به اصطلاح « حادثه در اثر کنش مثبت آن وسیله » ایجاد شده است ، در این صورت به موجب قانون ، مسوولیت دارنده مفروض است و قانونگذار صرف دارندگی وسیله نقلیه را اماره مسوولیت دارنده تلقی کرده است که جزء با اثبات این که وقوع حادثه زیان بار ناشی از یک علت خارجی بوده است از بین نمی رود . این مسوولیت علاوه بر خساراتی که مستند به فعل راننده یا دارنده است ، خساراتی که منتسب به کنش وسیله نقلیه می باشد بدون آن که مستند به فعل شخص معینی باشد ، مانند خسارات ناشی از سقوط ، آتش سوزی یا انفجار وسیله را نیز شامل می شود . بدین ترتیب ، این مسوولیت دارای مبنای خاص است که ناشی از طبیعت تصادفات و از اقتضائات زندگی ماشینی عصر حاضر می باشدکه قانونگذار را به وضع آن مجاب کرده است . این مبنا ، بر اساس قواعد سنتی قابل توجیه نیست و نظرات ابراز شده نیز هر یک گوشه ای از واقعیت را در بر دارد ، به طوری که شاید گزافه نباشد اگر گفته شود ، در این مبنا ردپایی از تمامی نظریه های ابراز شده در مورد مبنای مسوولیت مدنی قابل مشاهده است که در این گونه حوادث ، چهره ای خاص یافته است .